Đoàn TNCS Hồ Chí Minh là tổ chức chính trị – xã hội của thanh niên Việt Nam do Đảng Cộng sản Việt Nam và Chủ tịch Hồ Chí Minh sáng lập, lãnh đạo và rèn luyện. Đoàn bao gồm những thanh niên tiên tiến, phấn đấu vì mục tiêu, lý tưởng của Đảng là độc lập dân tộc gắn liền với chủ nghĩa xã hội, dân giàu, nước mạnh, dân chủ, công bằng, văn minh.

Đại hội Đoàn Thanh niên Cộng Sản Hồ Chí Minh lần thứ V – tại Hà Nội

Sau khi dự Đại hội Quốc tế TNCS lần thứ IV (1924), đồng chí Nguyễn Ái Quốc sang Quảng Châu (Trung Quốc), quan hệ chặt chẽ với nhóm thanh niên yêu nước trong Tâm Tâm Xã. Tháng 6/1925, Việt Nam Thanh niên Cách Mạng Đồng chí Hội – tổ chức tiền thân của Đảng Cộng sản Việt Nam đã chính thức ra đời. Hội tích cực chăm lo chuẩn bị xây dựng Đoàn TNCS – tổ chức của thanh niên sau này. Ngày 03/02/1930, Đảng Cộng sản Việt Nam ra đời mở ra một thời kỳ mới trong lịch sử Cách mạng Việt Nam. Tháng 10/1930, Trung ương Đảng đề ra nghị quyết về công tác vận động thanh niên. Đến đầu năm 1931, các cơ sở Đoàn được xây dựng  trên hầu hết khắp cả nước. Tuy nhiên, hệ thống tổ chức của Đoàn vẫn chưa được thống nhất và Đoàn chưa có sinh hoạt riêng.

Từ thực tế đó, Hội nghị Trung ương Đảng lần II họp tại Sài Gòn từ ngày 20 đến ngày 26/03/1931 ra Nghị quyết về công tác thanh niên và xác định nhiệm vụ “cần kíp tổ chức ra Thanh niên Cộng sản Đoàn”. Vì thế, ngày 26/03/1931 được xem là ngày thành lập Đoàn TNCS Hồ Chí Minh. Ở thời điểm này trên toàn quốc đã có nhiều tổ chức Đoàn cơ sở với khoảng 1.500 đoàn viên, một số địa phương đã hình thành hệ thống tổ chức Đoàn từ xã, huyện đến tỉnh.

Chủ tịch Hồ Chí Minh huấn thị tại Đại hội đại biểu toàn quốc Đoàn TNLĐ Việt Nam lần thứ II (11/1956), tại Nhà Hát lớn Hà Nội

Ngay sau khi thành lập, Đoàn Thanh niên Cộng sản Đông Dương đã phát triển được nhiều đoàn viên trong cao trào cách mạng 1930 – 1931 mà đỉnh cao là phong trào Xô – viết Nghệ Tĩnh. Từ phong trào cách mạng giai đoạn này đã xuất hiện nhiều gương thanh niên oanh liệt, tiêu biểu là người đoàn viên thanh niên cộng sản Lý Tự Trọng với câu nói nổi tiếng trước tòa án kẻ thù: “Con đường của thanh niên chỉ là con đường cách mạng, không thể có con đường nào khác”. Tháng 5/1954, quân và dân ta đã làm nên một Điện Biên Phủ chấn động địa cầu. Trong cuộc trường kỳ kháng chiến ấy đã xuất hiện nhiều tấm gương tuổi trẻ kiên cường, dũng cảm như: Trần Văn Ơn, Võ Thị Sáu, La Văn Cầu, Cù Chính Lan, Nguyễn Thị Chiên, Bế Văn Đàn, Phan Đình Giót, Tô Vĩnh Diện… Ngày 19/10/1955, Ban Bí thư Trung ương Đảng đã ra Nghị quyết đổi tên Đoàn Thanh niên Cứu quốc Việt Nam thành Đoàn Thanh niên Lao động Việt Nam. Từ sau Đại hội, tuổi trẻ miền Bắc đã dấy lên phong trào thi đua lao động sản xuất để khôi phục kinh tế, cải tạo và xây dựng xã hội mới. Ở miền Nam, phong trào đấu tranh chính trị của thanh niên, học sinh – sinh viên tuy bị đế quốc Mỹ và tay sai đàn áp dã man song không hề nao núng. Tiêu biểu cho tinh thần ấy là chị Trần Thị Lý, người con gái anh hùng đất Quảng nhiều lần bị địch bắt, mang trong mình nhiều vết thương nhưng không hề nhụt chí trước quân thù. Tháng 02/1965, Đại hội Đoàn Thanh niên toàn miền Nam đã phát động phong trào “Năm xung phong”, sau một thời gian ngắn, có hàng vạn đoàn viên, thanh niên tham gia phong trào này. Từ phong trào “Ba sẵn sàng” và “Năm xung phong” đã xuất hiện nhiều tập thể và cá nhân với những chiến công xuất sắc như: Bảy dũng sỹ Điện Ngọc, Quảng Nam anh dũng đánh trả một tiểu đoàn địch; Tạ Thị Kiều tay không đoạt bốt giặc; Lê Thị Hồng Gấm chiến đấu đến hơi thở cuối cùng không chịu đầu hàng giặc; Dũng sỹ diệt Mỹ – Anh hùng Lê Mã Lương với lẽ sống “Cuộc đời đẹp nhất là trên trận tuyến chống quân thù”; câu nói bất hủ của người thợ điện trẻ tuổi Nguyễn Văn Trỗi “Còn giặc Mỹ thì không có hạnh phúc” đã gây xúc động cho tuổi trẻ và nhân dân tiến bộ khắp 5 châu; lời hô của Anh hùng liệt sỹ Nguyễn Viết Xuân “Nhằm thẳng quân thù, bắn!” đã trở thành hiệu lệnh thúc giục quân và dân ta xông lên tiêu diệt quân thù.

Lý Tự Trọng – “ Con đường của thanh niên chỉ là con đường cách mạng”

Phan Đình Giót lấy thân mình lấp lỗ châu mai

Nguyễn Văn Trỗi – “Tôi không sợ chết, tôi sớm ân hận sa vào tay giặc, tôi chưa thực hiện được lý tưởng của tôi, lý tưởng của giai cấp công nhân”

Bế Văn Đàn lấy vai làm giá súng

Đoàn TNCS Hồ Chí Minh, dưới ngọn cờ lãnh đạo của Đảng đã không ngừng lớn mạnh, trưởng thành về mọi mặt và xây dựng cho mình những truyền thống tốt đẹp từ thực tiễn đấu tranh và hành động của cách mạng, đó là:

  • Truyền thống yêu nước nồng nàn, gắn bó thiết tha, trung thành tuyệt đối với Đảng, với nhân dân và với chế độ XHCN.
  • Truyền thống của đội quân xung kích cách mạng, dám đón lấy những nhiệm vụ nặng nề, dám đi đến những nơi khó khăn, gian khổ, dám suy nghĩ sáng tạo… để hoàn thành nhiệm vụ được giao. Qua đó thực hiện tốt lời dạy của Bác “Đâu cần thanh niên có, việc gì  khó có thanh niên”.
  • Truyền thống gắn bó đoàn kết trong lớp người cùng lứa tuổi, trong các tổ chức Đoàn và Hội; đoàn kết gắn bó với nhân dân; thương yêu giúp đỡ lẫn nhau trong hoạn nạn, đặc biệt là vào những thời điểm phải đối mặt với kẻ thù hay thiên tai.
  • Truyền thống hiếu học, ham hiểu biết để tự mình nâng cao trình độ chính trị, văn hóa, khoa học –  kỹ thuật, quản lý và quân sự,…say mê sáng tạo trong hoạt động thực tiễn, để cống hiến cho sự nghiệp của dân tộc và của Đảng.

Cũng trong Nghị quyết Đại hội Đoàn toàn quốc lần thứ XI đã đề ra nhiệm vụ trọng tâm là tăng cường giáo dục lý tưởng cách mạng, đạo đức, lối sống văn hóa cho thanh thiếu nhi, trọng tâm là giáo dục, bồi đắp lý tưởng cách mạng, nâng cao bản lĩnh chính trị cho thanh niên. Tập trung triển khai 3 phong trào hành động cách mạng: “Thanh niên tình nguyện”; “Tuổi trẻ sáng tạo”; “Tuổi trẻ xung kích bảo vệ Tổ quốc” trong từng nhóm đối tượng, tiếp tục duy trì các phong trào đặc thù. Toàn Đoàn triển khai 3 chương trình đồng hành với thanh niên: “Đồng hành với thanh niên trong học tập”;“Đồng hành với thanh niên khởi nghiệp, lập nghiệp”; “Đồng hành với thanh niên rèn luyện và phát triển kỹ năng trong cuộc sống, nâng cao thể chất, đời sống văn hóa tinh thần”, góp phần phát triển thanh niên toàn diện, khẳng định vai trò của Đoàn trong bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp, chính đáng của thanh niên. Thu hút, tập hợp, giáo dục thanh niên qua phong trào góp phần phát huy tính tích cực chính trị – xã hội của thanh niên, tạo môi trường thực tiễn rộng lớn, phong phú để giáo dục, rèn luyện, phát huy thanh niên.

Phát huy truyền thống vẻ vang trong 90 năm qua, các cấp Đoàn và tuổi trẻ cả nước giữ vững niềm tin sắt son với Đảng, Nhà nước và Nhân dân ta, biến những khó khăn, thách thức thành động lực, kiên trì, kiên định thực hiện vị trí, chức năng, vai trò của mình trong hệ thống chính trị; phát huy tinh thần đại đoàn kết dân tộc và đoàn kết quốc tế; khơi dậy khát vọng dựng xây dựng đất nước phồn vinh, hạnh phúc trong các tầng lớp thanh thiếu niên và nhi đồng. Luôn tiên phong đi đầu, phát huy truyền thống cách mạng vẻ vang, xung kích, sáng tạo trong sự nghiệp xây dựng và bảo vệ Tổ quốc Việt Nam xã hội chủ nghĩa, góp phần thực hiện thành công Nghị quyết Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ XIII của Đảng.